Các quan chức giải Nobel cho biết công trình của Jon Fosse tập trung vào
“những lo lắng, bất an, những câu hỏi về sự sống và cái chết”

Tác giả, nhà viết kịch và nhà thơ người Na Uy Jon Fosse đã được vinh danh là người đoạt giải Nobel Văn học.
Viện Hàn lâm Thụy Điển hôm thứ Năm cho biết đó là nhờ “những vở kịch và văn xuôi sáng tạo đã mang lại tiếng nói cho những điều không thể diễn tả được”.

Với giải thưởng, Fosse sẽ nhận được 11 triệu kronor Thụy Điển (822.000 bảng Anh).
Ông thừa nhận mình “choáng ngợp và có phần sợ hãi” trước tin này.

Thủ tướng Na Uy Jonas Gahr Støre tuyên bố: “Toàn bộ đất nước Na Uy xin chúc mừng và tự hào ngày hôm nay!”. Ông viết rằng giải thưởng là “sự công nhận tuyệt vời về một tác giả độc đáo gây ấn tượng và khiến mọi người trên toàn thế giới cảm động”.

Các tác phẩm lớn của người đàn ông 64 tuổi nổi tiếng này, được viết bằng biến thể Nynorsk của tiếng Na Uy, bao gồm loạt tiểu thuyết Septology, Aliss at the Fire (Aliss Trong Đám Cháy), Melancholy và A Shining (Nỗi Buồn Và Sự Tỏa Sáng).

Nói chuyện với đài truyền hình nhà nước Na Uy NRK, Fosse cho biết ông đã “chuẩn bị tinh thần suốt thập kỷ qua” rằng ngày này có thể đến.

Những người đoạt giải trước đây – được trao cho cả một tác phẩm chứ không phải một cuốn sách – bao gồm Toni Morrison, Doris Lessing, Gabriel Garcia Marquez và Bob Dylan.

Phản ứng với thông báo

Sinh năm 1959, tại Haugesund trên bờ biển phía tây Na Uy, Fosse lớn lên ở Strandebarm. Năm 7 tuổi, ông suýt chết trong một vụ tai nạn, điều mà ông nói là “trải nghiệm quan trọng nhất” trong thời thơ ấu của ông và đã “tạo” ông trở thành một nghệ sĩ.

Tác phẩm của Fosse bao gồm 40 vở kịch – được biểu diễn trên khắp thế giới bằng nhiều ngôn ngữ – cùng với tiểu thuyết, tiểu luận, tuyển tập thơ, sách thiếu nhi và bản dịch.

​’Chủ nghĩa tối giản Fosse’ (Fosse minimalism)

Ban tổ chức giải thưởng cho biết Fosse có thể được so sánh với các nhà văn hiện đại vĩ đại trước đây như đồng hương Na Uy Tarjei Vesaas cũng như Samuel Beckett, Thomas Bernhard, Georg Trakl và Franz Kafka.

Chủ tịch ủy ban Nobel Anders Olsson nói ông là “một nhà văn xuất sắc về nhiều mặt”. “Ông ấy khiến bạn cảm động sâu sắc khi bạn đọc ông ấy và khi bạn đã đọc một tác phẩm, bạn phải tiếp tục.
Điều đặc biệt ở ông là sự gần gũi trong cách viết của ông. Nó chạm đến những cảm xúc sâu sắc nhất mà bạn có – những lo lắng, bất an, những câu hỏi về sự sống và cái chết – những điều mà mỗi con người thực sự phải đối mặt ngay từ đầu.“

“Theo nghĩa đó, tôi nghĩ ông ấy đã vươn xa và có một tác động phổ quát nào đó đối với mọi thứ ông ấy viết. Và không quan trọng đó là kịch, thơ hay văn xuôi – nó đều có cùng sức hấp dẫn đối với thể loại cơ bản này, ” tính nhân văn.”

Học viện cho biết tiểu thuyết của ông “được giảm bớt rất nhiều theo một phong cách được gọi là ‘chủ nghĩa tối giản Fosse'”.

Olsson ca ngợi các vở kịch bao gồm Ai đó sẽ đến – vì “sự giảm thiểu triệt để ngôn ngữ và hành động kịch tính” – cũng như Cái tên, Giấc mơ mùa thu và Những biến thể của cái chết.

Ông nói, “tác phẩm văn xuôi vĩ đại” của Fosse là Septology gần đây của ông – gồm bảy phần được tập hợp thành ba tập: The Other Name, I Is Another và A New Name (Tên Khác, Tôi Là Khác và Một Tên Mới). Đoạn độc thoại diễn ra dường như vô tận và không có điểm dừng trong khoảng thời gian bảy ngày, mô tả một nghệ sĩ lớn tuổi đang nói chuyện với chính mình như một người khác.

Olsson nói: “Septology là một tác phẩm quan trọng, đồng thời là nỗ lực của ông trong việc hòa giải với số phận của chính mình, một lời ca ngợi người vợ đã khuất của mình [và] giải quyết sự nghiệp họa sĩ của chính mình”.

Đối với những độc giả đang tìm kiếm thứ gì đó ngắn hơn, cuốn tiểu thuyết ngắn Buổi Sáng Và Buổi Tối năm 2000 của Fosse là “một tác phẩm nhỏ tuyệt vời”.

Các giải thưởng Nobel, được trao từ năm 1901, công nhận những thành tựu về văn học, khoa học, hòa bình và kinh tế sau này.

Giải thưởng văn học được trao cho “người đã tạo ra trong lĩnh vực văn học tác phẩm xuất sắc nhất theo hướng lý tưởng”, theo di chúc năm 1895 của doanh nhân và nhà từ thiện người Thụy Điển Alfred Nobel.

Không có danh sách tuyển chọn được công khai cho giải thưởng này, nhưng Salman Rushdie, Can Xue, Margaret Atwood và Haruki Murakami được cho là nằm trong số những ứng cử viên tiềm năng khác.

Năm ngoái, nhà văn người Pháp Annie Ernaux đã giành chiến thắng vì những gì hội đồng đánh giá là một tác phẩm “không khoan nhượng” kéo dài 50 năm khám phá “một cuộc sống được đánh dấu bởi sự chênh lệch lớn về giới tính, ngôn ngữ và giai cấp”.

(Phỏng dịch từ bài viết của Paul Glynn)

(Jon Fosse: ‘Innovative’ Norwegian author and playwright wins Nobel Literature Prize)

Thật vinh dự khi Jon Fosse nhận được giải Nobel Văn học

Thật choáng ngợp khi văn học bắt nguồn từ miền Tây Na Uy lại dễ dàng lan truyền khắp thế giới đến vậy.
Inger Merete Hobbelstadi

Tác giả và nhà viết kịch người Na Uy Jon Fosse hôm nay đã nhận được giải thưởng văn học cao quý nhất thế giới, giải Nobel Văn học.
Cần có sự tự tin để giơ dao lên và thực hiện một đường cắt cụ thể. Những gì bạn cắt thành sẽ trở nên nhỏ hơn nhưng bạn cũng phải tin rằng nó sẽ tốt hơn. Mạnh mẽ hơn.

Jon Fosse có sự tự tin như vậy. Trong suốt bốn mươi năm làm nhà văn, ông đã cắt giảm, cắt giảm các văn bản của mình thành một cái gì đó cơ bản, cởi mở và có sức thuyết phục. Anh đã cảm nhận được những câu văn ngắn, có khi ngắt câu, thường không.

Mats Malm, thư ký thường trực của Viện Hàn lâm Thụy Điển, thông báo rằng Jon Fosse sẽ nhận giải Nobel Văn học năm 2023.
Và ông có vẻ không quá ngạc nhiên khi hôm nay có thông báo rằng ông đã được trao giải Nobel Văn học. Rằng một số người đọc nhiều nhất trên thế giới cho rằng tác phẩm của ông là hay nhất thế giới.

Theo một cách nào đó, cũng không có lý do gì để ngạc nhiên. Fosse đã được đề cập đến như một nhân vật được yêu thích tại giải Nobel trong nhiều năm. Ngày càng có nhiều nhà phê bình và học giả hàng đầu của nhiều nước bày tỏ lòng kính trọng đối với ông.

Năm ngoái, nhà phê bình nổi tiếng Merve Emre đã xuất hiện tại Giải thưởng Sách Quốc gia Hoa Kỳ trong bộ váy dạ hội màu xanh hoàng gia với “Septology”, tựa tiếng Anh cho tác phẩm chính của Fosse, được thêu quanh eo.

Nhưng sau đó nó vẫn còn khá áp đảo. Nền văn học rất khác biệt đó, bắt nguồn từ văn hóa Nynorsk và vùng đất phía Tây Na Uy, dễ dàng lan truyền khắp thế giới rộng lớn.

Ole Johan Skjelbred và Fridtjov Såheim trong vở kịch được giới phê bình đánh giá cao vở kịch “Eg er vinden” của Jon Fosse năm 2007. Việc Fosse sử dụng phản chiếu, doppelgangers và lặp lại được sử dụng rộng rãi trong vở kịch.

Điều này về thế giới rộng lớn là quan trọng. Đã không nhiều năm kể từ khi Viện Hàn lâm Thụy Điển, nơi chọn ra người đoạt giải Nobel Văn học, trông giống như một cái bóng của chính nó. Hội đáng kính được vua Gustav III thành lập vào năm 1786 và trao giải thưởng văn học lần đầu tiên vào năm 1901. Các thành viên đều có mẫu số chung đáng kính là “De Aderton”.

Nhưng khi chồng của một trong những thành viên học viện, Katarina Frostenson, bị buộc tội tấn công tình dục, một số vụ được cho là xảy ra trong căn hộ của học viện, điều đó đã dẫn đến một cuộc tranh chấp nội bộ gay gắt.

Những câu hỏi mới được đặt ra là liệu có người nào thực sự nên nắm giữ một vị trí cao quý như vậy và được hưởng sự tôn trọng như “De Aderton” cho đến lúc đó lẽ ra phải làm hay không. Nếu họ đã trở nên ngạo mạn, đề cao đạo đức thông thường. Arnault sau đó bị kết tội hành hung.

Cách đây đã lâu: Đã 23 năm kể từ khi Jon Fosse nhận được giải thưởng Nhà viết kịch Bắc Âu năm 2000.

Một số thành viên học viện, những người được cho là sẽ ngồi đó suốt đời, đã biến mất. Nhưng rồi họ đã đứng vững trở lại, và vào năm 2023, chúng tôi lại ngồi đây, mắt mở to và tai vểnh lên, chờ cánh cửa vàng trắng của Học viện mở ra, để chúng tôi biết tên người chiến thắng năm nay.

Có lẽ là do không có cơ quan nào tương tự. Viện Hàn lâm Thụy Điển không sụp đổ, ảnh hưởng của nó không bị suy giảm đáng kể, bởi vì mọi người đều thực sự biết rằng không gì có thể thay thế được họ. Không ai khác có nhiệm vụ đọc văn học từ khắp nơi trên thế giới, được dịch một phần riêng cho họ, rồi nói ra những gì họ cho là hay nhất.

“Gia đình Aderton” chỉ là con người, họ phải chịu sự thúc đẩy của các nhà vận động hành lang và PR, và quá trình tìm ra người chiến thắng là con người và có thể mắc sai lầm. Nhưng họ là những người duy nhất trên thế giới có công việc như vậy nên giá vẫn cao ngất ngưởng.

Văn bản của Fosse yêu cầu diễn viên thực hiện chúng với nhịp điệu gợi ý mà họ có được từ bàn tay của tác giả. Đây là Anne Marit Jacobsen trong “Buổi sáng và buổi tối” tại Nhà hát Quốc gia năm 2015.

Chiến thắng của Jon Fosse cũng thật tuyệt vời vì đây là nền văn học thực sự đòi hỏi bạn phải bước chân vào thế giới văn học. Rất nhiều thứ được viết và tạo ra mang tính hướng ngoại một cách lo lắng, nhắm vào các nhóm mục tiêu cụ thể, lo lắng không được hiểu. Đây không phải là trường hợp của Fosse.

Khi tôi đọc một văn bản của Fosse hoặc xem một trong những vở kịch của anh ấy ở rạp, tôi có cảm giác như đang bước vào một khu rừng xa lạ. Thông thường, các nhân vật chính không có tên, không có đặc điểm bên ngoài. Họ lặp đi lặp lại lời thoại của họ.

Nó có thể nhắc nhở một người về phụng vụ trong phòng thờ, hoặc về những nỗi ám ảnh của một tâm trí căng thẳng. Nhịp điệu có thể bị thôi miên. Dần dần, bạn nhận thấy nội dung của các dòng thay đổi từng chút một sau mỗi lần lặp lại. Ý nghĩa thay đổi gần như không thể nhận ra. Bạn ngày càng có được nhiều quan điểm hơn, ngày càng có nhiều cái nhìn sâu sắc hơn. Bạn càng đi sâu hơn vào khu rừng.

Tác phẩm chính của Jon Fosse, “The Septology”, được trưng bày tại Học viện Thụy Điển, nơi hôm nay người ta thông báo rằng Fosse sẽ nhận giải Nobel Văn học năm 2023.
Có lẽ tác phẩm chính của Jon Fosse, bộ tiểu thuyết Septologien, đã được nêu bật trong phần giải thích lý do tại sao ông nhận được giải thưởng năm nay. Chắc hẳn anh ấy cảm thấy rất mừng khi không nhận được giải thưởng cho đến khi thực hiện lời hứa này, gửi đến thế giới câu chuyện kể về rất nhiều chủ đề mà anh ấy đã theo đuổi: Sự sống và cái chết, hiện thực và tưởng tượng, nghệ thuật và tôn giáo, quá khứ và hiện tại, chủ nghĩa hiện thực hữu hình, đời thường với những đám mây tâm linh phía trên.

Nhưng tác giả xuất sắc này đã mang lại cho Viện Hàn lâm Thụy Điển rất nhiều điều để tự hào. Trong khi viết về các tác phẩm của chính mình, ông cũng đứng đằng sau một số câu chuyện kể hay, bao gồm cả những tác phẩm kịch lâu đời nhất từ ​​​​thời cổ đại Hy Lạp.

Hiện tại, những lời của Fosse có thể được nghe thấy tại Det Norske Teatret. Gjertrud Jynge đóng một trong những vai chính trong “Oresteia” của Aeschylus, được viết lại bởi Fosse.

Đối với những ai muốn nghe Fosse, không chỉ đọc anh ấy, bạn có thể trải nghiệm việc kể lại “Oresteia” của Aeschylus vào mùa thu này tại Det Norske Teatret. Và ở đó, khi kể lại những văn bản gần 2.500 năm tuổi, người ta nghe thấy một giọng nói vẫn mang phong cách Fosse-esque không thể nhầm lẫn, trong số những thứ khác mà ông đưa ra ngôn ngữ Nynorsk cho các nữ thần báo thù.

Cậu bé Orestes phát hiện mẹ mình đang giết cha mình, và danh dự buộc cậu phải giết mẹ mình để trả thù. Các nữ thần báo thù tấn công anh ta một cách điên cuồng, và khi thần Apollon cho rằng Orestes chỉ hành động theo ý muốn của các vị thần, họ hét lại:

Apollon
bạn là một vị thần
Nhưng bạn đã quên sự thay đổi mù quáng
trong bóng tối dày đặc
Nghỉ ngơi khá ngắn
Bạn đã vi phạm pháp luật
Những luật cổ nhất như lagnad
đưa vào tâm hồn và thể xác của con người
Bạn bất tuân luật pháp
Bạn ngồi dậy chống lại lagnad
Bạn không thể bảo vệ một tên tội phạm
kẻ đã sát hại mẹ ruột của mình

Có những câu thơ dường như vang vọng khắp cơ thể khi bạn đọc chúng.

Xin chúc mừng Jon Fosse.

(Phỏng dịch từ bài viết của Inger Merete Hobbelstad – NRK )

(Det er ganske overveldende at litteratur så rotfestet i det norske vestlandet reiser så lett over hele verden)

Bạn nên đọc cuốn sách nào của Jon Fosse?

Jon Fosse đã xuất bản hơn 70 cuốn sách.
Theo Bà Ingunn Økland, một nhà nghiên cứu & phê bình văn học Nauy,
những tác phẩm đặc biệt dưới đây của Jon Foss cần nên đọc:

1- Dikt I Samling (Poems In Collection) -Tuyển Tập Thơ (2009)

Jon Fosse nổi tiếng thế giới với tư cách là một nhà viết kịch, nhưng đối với tôi, nhà thơ là người nổi bật nhất.Thơ ông giản dị, trần trụi và cởi mở. Ông ta thậm chí không tránh xa sự nhiệt thành khi bị phỉ báng. Ông lấy nhịp điệu và giai điệu của mình từ các bài hát, câu đố và thánh ca dành cho trẻ em. Là một nhà thơ, ông có phản xạ tức thì với những âm thanh và cả sự cô tịch. Những cảm xúc cơ bản nhất – từ sự cô đơn đến tình yêu – đều có được một cảm giác mới mẻ.

2-To forteljingar (Two Tales)- Hai câu chuyện (1993)

Một bộ phim kinh dị! Chúng ta đi thẳng vào tâm trí của một người đàn ông nghi ngờ hàng xóm của mình đã giết con chó của mình.
Fosse viết ra một đoạn độc thoại nội tâm đầy cay đắng và bối rối. Sự nghiền nát mãnh liệt của những suy nghĩ trả thù tạo ra sự tự ám thị mạnh mẽ. Cuối cùng, cả người nuôi chó lẫn người đọc đều không biết câu chuyện tưởng tượng bắt đầu từ đâu và tội ác kết thúc ở đâu. Một cuốn sách thể hiện tốt nhất phương pháp lặp đi lặp lại của tác giả.

3-Melancholia I og II ( Melancholia I and II )- Nỗi sầu muộn I và II (1995-96)

Chân dung nghệ sĩ gốc của Lars Hertervig (1830-1902). Thay vì tạo ra một vở kịch thời đại, Fosse chọn cách kể chuyện ngụ ngôn về thế giới nội tâm của họa sĩ. Câu chuyện về Hertervig cũng đã trở thành một vở opera.

4- Naustet (1989)- (The Boathouse)- Nhà thuyền (1989)

Một cuốn tiểu thuyết cho thấy Fosse đến từ đâu, cả về mặt địa lý và phong cách.
Hành động này được thêm vào cảnh quan với vịnh hẹp, bờ biển, đảo nhỏ và — một nhà thuyền. Tại đây, một vở kịch về sự ghen tuông mở ra, đối với nhân vật chính gặp rắc rối, khiến những ký ức tuổi thơ đầy ắp trở nên sống động.

5- Olavs draumar (Olav’s dreams) – Giấc mơ của Olav (2012)

Jon Fosse đã giành giải thưởng văn học của Hội đồng Bắc Âu cho bộ ba truyện cổ tích kể về số phận bi thảm của một cặp vợ chồng nghèo. Cuốn giữa – Những giấc mơ của Olav – đặc biệt thành công, vâng, văn học mãnh liệt và gây sốt dần hé lộ số phận đang chờ đợi những người hy sinh lương tâm vì tình yêu.

6- Septology – (The Septology) – Bộ Tiểu Thuyết Gồm 7 Phần (2019-2021)

Một bất ngờ thú vị! Vào năm 2013, Jon Fosse nói rằng ông đã bị suy sụp và muốn thu hẹp quy mô viết lách của mình. Tuy nhiên, cuối cùng, ông ấy đã bắt đầu một kiệt tác mới được xuất bản trong giai đoạn 2019–2021. Septologien là một loạt tiểu thuyết trong đó lời cầu nguyện, kinh Mân Côi và thần bí Kitô giáo là trung tâm. Có ba cuốn sách được chia thành bảy phần. Theo tôi, điểm nổi bật là phần 3–5, chứa đựng sự khắc họa mạnh mẽ và sâu sắc về quá trình trưởng thành.
​

Nguồn:

https://www.aftenposten.no/kultur/i/z9a9/hvilke-jon-fosse-boeker-boer-du-lese-her-er-de-beste

​